معرفی 6 مکان برتر برای رصد آسمان شب | بهترین کاروانسرا ها و مناطق رصدی ایران | کاروانسرا، خانه یا محلی است که مسافران به طور موقت در آن اقامت میکنند. در بعضی متونها، ازکلماتی همچون کاروانگاه، کاروانگه و کاروان خانه نیز استفاده شده است. کاروانسرا ها در جنبههای مختلف از سمبلهای معماری سنتی ایران است. این مکانها لحاظ گونه شناسی و عناصـر كـالبـدى، شـناخت مصالـح، طـرح و نقشـه و زمـان سـاخت بنـا، قابـل بررسی و مطالعـه هستند.
1. کاروانسرای تاریخی دیر گچین
دِیرِ گچین کاروانسرایی در ایران است که بر سر راه جاده تاریخی ری به قم، در مرکز پارک ملی کویر قرار دارد. دیر گچین یکی از بزرگترین کاروانسراهای ایران است و ویژگیهای منحصربهفرد این اثر باعث شده آن را «مادر کاروانسراهای ایران» بنامند.
دیر گچین در بخش مرکزی قم و در 80 کیلومتری شمال شرقی شهر قم (کیلومتر 60 بزرگراه گرمسار) و 35 کیلومتری جنوب غربی ورامین واقع شده است. این بنا را بهخاطر داشتن گنبدی از جنس گچ، دیر گچین نامیدهاند؛ اما اکنون چنین گنبدی در بنا وجود ندارد.
بنای کاروانسرا مربوط به دوره ساسانی است و آن را در دوران سلجوقیان، صفویان و قاجاریان مرمت و بازسازی کردهاند. شکل کنونی آن متعلق به دوران صفویه است. این کاروانسرا در راه باستانی ری به اصفهان مشهور به «راهِ دیر» قرار دارد. در پی تغییرجاده تهران به قم از راهِ دیر به مسیر حسن اباد در زمان امینالسلطان، دیر گچین متروکه شد و افراد محلی از آن برای نگهداری دام استفاده بردند.

ویژگی های کاروانسرای دیر گچین قم
- کاروانسرای دیر گچین بزرگترین کاروانسرای ایران است.
- این کاروانسرا قدیمیترین کاروانسرای خشتی و گچی کشورمان محسوب میشود.
- دیرگچین به دلیل کامل بودن ساختار معماری و دارا بودن تمام ویژگیهای یک کاروانسرا، به نام “مادر کاروانسرا های ایران” مشهور است.
- این کاروانسرا در دوران خود یکی از مستحکمترین و امنترین مکانها برای مسافران در مسیر جاده ابریشم بوده است.
- ثبت ملی: کاروانسرای دیرگچین در تاریخ 1 مهر 1382 با شماره 10408 در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید و پس از آن، مرمت فوری بنا آغاز شد و در حال حاضر کاربری اقامتگاه را دارد.

چگونه به دیر گچین سفر کنیم :
کاروانسرای دیر گچین در ۸۰ کیلومتری شمال شرقی شهر قم (کیلومتر ۶۰ بزرگراه گرمسار)، و ۳۵ کیلومتری جنوب غربی ورامین واقع شدهاست. ( قم به گرمسار)
از تهران حدود یک ساعت و سی دقيقه راه هست.
برای سفر به دیر گچین چه لوازمی همراه داشته باشیم:
۱. زیر انداز
۲. غذا و آب آشامیدنی
۴. چراغ قوه
۵. بالش و پتوی مسافرتی
امکانات رصدی و آلودگی نوری :
۲. رصد گر
۳. تقریبا هر هفته تور رصدی ماه و اجرام اسمانی
کاروانسرای دیر گچین، آسمانی ایده آل برای رصد اسمان شب و عکاسی دارد و کهکشان راه شیری با چشم غیر مسلح نیز، قابل تشخیص است. در قسمت شمال این کاروانسرا، آسمان دارای الودگی نوری است ولی در قسمت جنوب و شرق این کاروانسرا، شرایط مناسب تری برای رصد هر چه بهتر آسمان شب خواهید داشت.
2. کاروانسرای قصر بهرام
کاروانسرای قصر بهرام یکی از جاذبههای تاریخی وزیبای استان سمنان محسوب میشود و همانطور که از نام آن پیداست، هنوز هم به عنوان محل توقف و استراحت برای گروههایی که علاقهمند به دیدن آسمان پر ستاره شب هستند، به کار میرود.
در اطراف این کاروان یعنی در مناطق بیابانی اطرافش که پارک ملی کویر نام دارد، گونههای گیاهی و جانوری متعددی وجود دارد که توسط سازمان حفاظت از محیط زیست از گونههای این منطقه حفاظت میشود.
چرا باید از کاروانسرای قصر بهرام بازدید کرد؟
• کاروانسرای قصربهرام همچون نشانی از حیات و زندگانی در دل کویر میدرخشد.
• کاروانسرای قصر بهرام جز آثار ملی ایران است و دیدن آن برای هر گردشگری میتواند واجب باشد
• برای کسانی که مشتاق دیدن آسمان پر ستاره کویر هستند اقامت یک شب در این کاروانسرا میتواند بسیار جالب و لذت بخش می باشد.
• عکاسان میتوانند از موقعیت بسیار مناسب این مکان بهره ببرند و از آسمان پر ستاره و حتی طبیعت بکر و فراخ این منطقه برای گرفتن عکسهای زیبا و با کیفیت بهره ببرند.

آســــمان شب کاروانســـــرای قصر بهــــــرام

تاریخچه کاروانسرای قصــر بهــــرام
در وسط “پارک ملی کویر”، نزدیک شهر گرمسار در استان سمنان، یک کاروانسرای حیرت انگیز وجود دارد. کاروانسرای قصر بهرام نام این بنای باستانی است که به معنای واقعی زیبا و با شکوه است و شاید بتوان به آن “کاخ بهرام” نیز گفت. گفته می شود که بهرام پنجم (معروف به بهرام گور)، پانزدهمین پادشاه امپراتوری ساسانی، این مکان را بنا کرده است.
در دوران صفویه، شاه عباس صفوی آن را بازسازی و به کاروانسرا تبدیل کرد. اگرچه این کاروانسرا یک بنای تاریخی باشکوه است، اما موقعیت بی نظیر آن، قصر بهرام را به یک مقصد گردشگری فوق العاده منحصر به فرد تبدیل کرده است.
این کاروانسرا در دامنههای کوه سیاه کوه و در وسط دشت کویر یعنی بزرگترین صحرای ایران قرار دارد. این منطقه با مساحت بیش از 4000 کیلومتر مربع، یک منطقه حفاظت شده زیست محیطی به نام پارک ملی کویر است.
این منطقه از بزرگترین و قدیمیترین مناطق حفاظت شده کشور است. همچنین به عنوان آفریقای کوچک ایران شناخته می شود، زیرا دارای تنوع بیولوژیکی شگفت انگیزی در حیات وحش است.
معماری کاروانسرای قصــر بهــــرام
کاروانسرای قصر بهرام به دلیل معماری و ساختار سنگی قابل توجه است. برخلاف کاروانسراهای موجود در ایران، در ساخت این بنا از خشت استفاده نشده است و همه آن از سنگ ساخته شده است. این ساختمان در طول سالها به خوبی حفظ شده است و حتی امروزه نیز قابل سکونت است.
کاروانسرای قصر بهرام از چهار برج نیم دایره و ۲۴ اتاق رو به استخر مستطیل شکل تشکیل شده است. در نزدیکی این بنای باستانی، مکان تاریخی دیگری نیز وجود دارد. از آنجا که در گذشته فقط پادشاهان از کاروانسرای اصلی استفاده می کردند، کاروانسرای دیگری نزدیک به کاروان اصلی برای مردم عادی ساخته شده بود.
علاوه بر این، میتوانید ویرانههای کاخی به نام “حرمسرا واقع در جنوب قصر بهرام را مشاهده کنید. سیستم آب یکی دیگر از شاهکارهای ساختمان است، آب این ساختمان از چشمه سیاه می آید.
آب از طریق راه آبو که از تخته سنگهای سفید تراشیده شده است، درست به حیاط مرکزی کاروانسرا منتقل می شود. همچنین شما میتوانید از چشمه نیز بازدید کنید؛ زیرا این چشمه در 5.7 کیلومتری ساختمان عمارت واقع شده است.
چگونه به کاروانسرای قصر بهرام سفر کنیم؟
برای سهولت هر چه بیشتر یک تور را برای رسیدن به کاروانسرای قصر بهرام در نظر بگیرید. حدود ۶ ساعت طول می کشد تا از تهران به آنجا بروید و چندین راه برای رسیدن به کاروانسرا وجود دارد مانند جاده تهران-گرمسار یا جاده کاشان-آران-مرنجاب البته باید برای رفتن به این کاروانسرا باد حتما مجوز از سازمان محط زیست داشه باشید
برای سفر به این منطقه و کاروانسرای قصربهرام اگر قصد دارید آسمان شب را ببینید بهتر است کل شب را در آنجا بمانید و اگر فقط قصد دارید از کاروانسرا بازدید کنید بهتر است ۲ ساعتی را به بازدید از آنجا اختصاص دهید.
بازدید از کاروانسرای قصربهرام به پرداخت ورودیه نیاز ندارید. به دلیل موقعیت جغرافیایی و خشکی منطقه، بهترین زمان سفر به کاروانسرا و منطقه اواسط پاییز و در واقع اواخر نوامبر است. با این حال، اگر قصد دارید فقط برای مشاهده آسمان شب آنجا باشید، در سایر فصول سال مشکل چندانی نخواهید داشت.
اسمان کاروانسرای قصر بهرام جزو کاروانسرا هایی است که اسمان خیلی تاریکی دارد و برای عکاسی و رصد اسمان شب مناسب است.
3. کاروانسرای ده نمک
کاروانسرای ده نمک یا شاه عباسی از کارونسرا هایی است که در دوران صفوی و در شهرستان آرادان روستای ده نمک بنا شد. این بنا امروزه بعد از ترمیمی که بر روی آن صورت گرفت به یکی از اقامتگاه های بوم گردی این شهرستان تبدیل شده است و در سال 1353 در لیست آثار ملی ایران جای گرفت. در ساختار این بنا می توانید کلیه جزئیات معماری دوران صفوی را مشاهده کنید.
این کاروانسرا از جمله کاروانسراهایی است که در مسیر جاده ابریشم در ایران قدیم ساخته شد و یکی از مهم ترین کاروانسراهای آن دوران محسوب می شود. قرار گیری این کاروانسرا در ناحیه کویری سبب شده تا در شب آسمانی زیبا و پر ستاره داشته باشد که بازدید کنندگان بسیاری را، به خاطر این ویژگی، به سوی خود جذب می کند.

معماری کاروانسرای شاه عباسی ده نمک
این کاروانسرا همچون دیگر کارونسراهای دوران صفوی از حیاط مرکزی تشکیل شده است. که حجره های گوناگونی در سراسر آن بنا کرده اند و با پلان مربع شکل دارای مساحتی برابر با 4000 متر مربع است. این کاروانسرا از نوع کارونسراهای چهار ایوانی است و 24 حجره در سرتا سر آن وجود دارد.
در چهار گوش این کاروانسرا چهار برج دیده بانی تعبیه شده است که جهت بالا بردن امنیت بودند. این کاروانسرا مانند دیگر کاروانسراها دارای شاهنشین است که در قسمت جنوبی قرار آن دارد. دور تا دور حجره های راهروئی وجود دارد، که در گذشته به عنوان اصطبل کاربرد داشتند. در سردر بنا کتیبه ای وجود داشت که متاسفانه توسط سارقان و سودجویان به سرقت برده شد.
راه های دسترسی به کاروانسرای ده نمک
برای اینکه زمانی را در این بنا بگذرانید باید به روستای ده نمک شهرستان آرادان که در فاصله 25 کیلومتری از مرکز شهرستان، آرادان، قرار دارد سفر کنید.
از آنجایی که کاروانسرای ده نمک این کاروانسرا امروزه تبدیل به یکی از اقامتگاه های بومگردی شده است، پس می توانید شبی را در این مکان بگذرانید و از زیبائی آسمان شب در این بنا لذت ببرید و لحظات خوشی در کنار همراهانتان داشته باشید.
کاروانسرای ده نمک به دليل نزدیک بودن به تهران مکان خوبی برای رصد اسمان شب به شمار میرود.
4. اقامتگاه قلعه پنهان بهرام
اقامتگاه بوم گردی قلعه پنهان بهرام واقع در استان سمنان، آرادان، روستای ده سلطان میباشد. اقامتگاهی که شبیه قلعه است و در زیر زمین قرار گرفته است و دارای فضایی متفاوت و جذاب است و به دلیل قرار گرفتن در کوهپایه آب و هوای خوبی دارد.
اقامتگاه بوم گردی قلعه پنهان بهرام با ظرفیت پذیرش۵۰ نفر مهمان میباشد. اتاقهایی در سطح و عمق ده متری زمین دارد.
۸ اتاق معمولی، دو اتاق شاه نشین، ۲ اتاق نمک درمانی، اتاق نگه داری مواد غذایی هم دارد. این مجموعه بیش از ۴۵۰ متر راهرو، ۷ سه راهی کاملا مشابه هم و یک چشمه آب زیر زمینی میباشد.
اقامتگاه بوم گردی قلعه پنهان بهرام، تجربه فضایی متفاوت با معماری خاص قطعا میتواند برایتان جذاب باشد و تجربه یک سفر ماجراجویانه را برایتان به همراه داشته باشد.

امکانات اقامتگاه بومگردی قلعه پنهان بهرام
مسافرت با تجربه یک اقامت خوب و راحت به یادماندنی تر میشود، علی الخصوص که برای رفاه حال مسافران هم امکاناتی در نظر گرفته شده باشد مانند: پارکینگ غیرمسقف، راهنمای محلی برای بازدید از جاذبه های دیدنی، آشپزخانه عمومی، سیستم گرمایشی و سرمایشی، سرویس بهداشتی ایرانی و فرنگی، حمام و ….
مطمئن باشید غذا را فراموش نکردهایم. صرف غذای خوشمزه آن هم در دل کویر قطعا دلچسب است و میتوانید با هماهنگی قبلی از انواع غذاهای محلی میل کنید.
گردشگری را قورت دهید.
درست است که قلعه پنهان بهرام خودش یک جاذبه گردشگری محسوب میشود. اقامتگاهی که درقلب کویر و قلعهای در زیر زمین با آسمانی مخملی و پر از ستاره است، اما نمیشود از سایر دیدنیها هم گذشت.
جاذبه های تاریخی، مذهبی و طبیعی همچون قلعه پاده، آستان مقدس امامزاده شاه نظر و امامزاده علی اکبر، کاروانسرای ده نمک، کوه اژدها، بقعه متبرکه امامزاده شمس الدین و اسماعیل، غار نمکی گرمسار و … را فراموش نکنید.
5. اقامتگاه پـــــرور
پرور یکی از روستاهای کوهستانی و زیبای بخش شهمیرزاد، شهرستان مهدی شهر در استان سمنان است که در شمال شرقی این استان و در مرز بین سمنان و استان مزندران، 68 کیلومتری سمنان (مرکز استان)، 54 کیلومتری مهدی شهر و 43 کیلومتری شهمیرزاد جای دارد.
مسیر دسترسی به این روستای گردشگری از طریق سمنان در جاده مهدی شهر می باشد و با گذر از شهمیرزاد و پشت سر گذاشتن فولاد محله و رسیدن به گردنه گرمکش می توانید مسیر خود را تا روستای پرور در پیش گرفته و سفر هیجان انگیز خود را در منطقه ای بکر و کوهستانی آغاز کنید.
دیدنی ترین جاذبه های روستای پرور طبیعت زیبا و کوهستانی این روستا، جنگل های پراکنده، کوه های سر به فلک کشیده و دشت های پست و هموار شما را به یاد پارک های جنگلی می اندازد که می توانید همه جاذبه های طبیعی را در کنار هم ببینید.
این روستا دارای سه منطقه حفاظت شده صیدوا، رودبارک و سرتنگه می باشد که صیدوا منطقه دشتی پرور، رودبارک منطقه جنگلی و سرتنگه منطقه صخره ای این روستا می باشد.
روستای پرور علاوه بر پوشش گیاهی متنوع و گونه های جانوری متعدد مانند یوزپلنگ، روباه، شوکا، آهو، خرس قهوه ای و گراز دارای جاذبه های دیگری نیز در اطراف می باشد که در ادامه به معرفی برخی از مهم ترین آن ها می پردازیم.


بهترین زمان سفر به پرور سمنان
توجه به اقلیم کوهستانی و سردسیر این روستا، بهترین فصل سفر به روستای پرور بهار و تابستان می باشد.
6. قلعه الموت
قلعه الموت از جاذبه های کردشگری قزوین و یکی از مهمترین قلعه های تاریخی ایران است که محلی ایدئال برای علاقهمندان به تاریخ و باستانشناسی به حساب میآید.
این قلعه در قرن پنج هجری قمری مقر حسن صباح، بنیانگذار دولت اسماعیلیان و مخالف سلجوقیان بود که بهدلیل فعالیتهای نظامی او شهرت زیادی پیدا کرد. قلعه الموت نهتنها یک جاذبه تاریخی دیدنی است؛ بلکه محیط زیبایی دارد که میتواند برای هر گردشگری جذاب باشد.
در تاریخ ایران نام الموت با فرقه اسماعیلیه و حسن صباح بهعنوان رییس آن گره خورده است و گفته میشود که حسن صباح برای ۳۵ سال در قلعه الموت زندگی میکرد و به امور رهبری میپرداخت.
طبق اسناد تاریخی، در عصر صفوی از این قلعه برای زندان استفاده میشد؛ هرچند کاوشهای باستانشناسی نشان میدهد که این محل فقط زندان نبوده و محل زندگی افرادی با مرتبه اجتماعی خاصی بوده است.

مسیر دسترسی به قلعه الموت
قلعه الموت بر فراز صخرهای بلند به ارتفاع ۲,۱۶۳ متر از سطح دریا در شمال شرق روستای گازرخان در منطقه الموت قزوین قرار دارد و برای دسترسی به آن مسیری پرپیچوخم در پیش دارید که بیش از یک ساعت طول میکشد؛ هرچند در فصل بهار چشمانداز بسیار زیبایی دارد.
علاوه بر این، باید از پلههای مسیر این صخره صعبالعبور بالا بروید تا پس از حدود ۴۵ دقیقه کوهپیمایی بتوانید از این سازه تاریخی بازدید کنید.
قلعه الموت از هر چهار طرف مشرف به پرتگاه است و بهخاطر ساختار دفاعیاش، تنها ورودی آن در انتهای ضلع شمال شرقی قرار دارد. در آن روزگار با حفر خندق و ساخت برج دیدهبانی از قلعه محافظت میکردند
اگر از تهران راهی قلعه الموت هستید، باید از طریق آزادراه کرج-قزوین، به سمت شهر قزوین بروید نرسیده به قزوین، مسیر فرعی الموت را خواهید دید که با نزدیکترین شهر یعنی معلم کلایه، ۸۵ کیلومتر فاصله دارد؛ این مسیر بسیار صعبالعبور و کوهستانی است، بهطوری که به گفته مردم بومی برخی مسافران برای طی این مسیر ۱٫۵ ساعته حتی تا چهار ساعت هم در راه هستند.